Leczenie zapalenia zatok

Zapalenie zatok przynosowych jest częstym powikłaniem przeziębienia i wiąże się z anatomicznymi cechami przewodów nosowych. Przez środkową małżowinę nosową jama nosowa łączy się z zatokami przynosowymi, co swoją drogą  przyczynia się do szybkiego rozprzestrzeniania się infekcji i procesów zapalnych. Ze wszystkich rodzajów zapalenia zatok przynosowych najczęściej występuje zapalenie błony śluzowej ścian zatoki szczękowej, które może być wynikiem infekcji lub manifestacją choroby podstawowej; jako niezależna diagnoza zapalenie zatok przynosowych w ICD jest oznaczone kodem J32.0.

Rodzaje zapalenia zatok przynosowych

Objawy kliniczne zapalenia zatok przynosowych są zróżnicowane; przebieg i wynik choroby zależy od etiologii i patogenezy, dlatego wymagana jest diagnostyka różnicowa. Istnieją różne podejścia do klasyfikacji zapalenia zatok – według czasu trwania (ostrego i przewlekłego), lokalizacji zapalenia (jedno – i obustronne) oraz charakteru dominujących zmian patologicznych (wysiękowych i produktywnych). W przypadku wysiękowego zapalenia zatok powstaje duża liczba surowiczo-śluzowych i ropnych wydzielin, a w postaci produktywnej dominują zmiany dystroficzne:

• przerost tkanki łącznej i polipów;
• powstawanie torbieli i torbieli rzekomych;
• rozrost ciemieniowy błony śluzowej;
• procesy zanikowe i martwicze.

W leczeniu zapalenia zatok przynosowych o podłożu zakaźnym ważne jest, aby uwzględnić drogi zakażenia od nosogardzieli do zatok szczękowych. U dorosłych dominuje droga rhinogenna (drobnoustroje przenikają z jamy nosowej), u dzieci – krwiopochodna (infekcja rozprzestrzenia się przez krew); rzadziej występują urazowe i zębopochodne zapalenie zatok.

Ropne

Przy ropnym zapaleniu zatok przynosowych zatoki szczękowe są wypełnione wysiękiem ropno-śluzowym zawierającym dużą liczbę drobnoustrojów i ciał martwych leukocytów. Wydzielina z nosa staje się lepka, nabiera żółto-zielonego koloru i tworzy skorupy, przy dużej objętości ropy pojawia się cuchnący zapach z ust i nosa, odczuwa się nieprzyjemny posmak.

Nieżytowe

Nieżytowe zapalenie zatok przynosowych jest początkowym etapem zapalenia, które charakteryzuje się pojawieniem się aseptycznego wysięku surowiczo-śluzowego i pogrubieniem splotów naczyniowych. Przewlekłe nieżytowe zapalenie zatok rozwija się na podłożu alergii, przerostowego i zanikowego nieżytu nosa; rozwój choroby przyczynia się do urazu, anatomicznych nieprawidłowości przegrody nosowej i małżowin nosowych.

Zębopochodne

W przypadku zębopochodnego zapalenia zatok przynosowych źródłem infekcji są górne zęby trzonowe dotknięte próchnicą; czynnikiem predysponującym jest kiełkowanie korzeni zębów w zatokach szczękowych. W niektórych przypadkach choroba wywołuje efekt jatrogenny – nie zbyt delikatne działania dentystów, niewystarczające antyseptyczne opracowanie narzędzi i wnikanie materiału wypełniającego do kanałów korzeniowych.

Dwustronne

W przypadku zajęcia obu zatok szczękowych diagnozuje się obustronne zapalenie zatok przynosowych, które wymaga dłuższego i dokładniejszego leczenia niż jednostronne. Najczęściej występuje obustronne zapalenie nieżytowe; bez leczenia istnieje duże prawdopodobieństwo, że choroba stanie się przewlekła i będzie powodować powikłania.

Ostre

Ostre zapalenie zatok rozwija się jako powikłanie SARS i charakteryzuje się jasnymi objawami klinicznymi z szybkim wzrostem objawów nieżytowych. Młodsze dzieci są szczególnie podatne na tę chorobę z powodu wąskich przewodów nosowych i małej objętości zatok.

Przewlekłe

Jeżeli proces zapalny trwa dłużej niż 90 dni, diagnozuje się przewlekłą postać zapalenia zatok z wygładzonymi objawami i rozmytym obrazem klinicznym. Pacjent martwi się ciągłym przekrwieniem nosa, dyskomfortem w okolicy przynosowej i mokrym kaszlem; czasami przewlekłe zapalenie zatok przebiega bezobjawowo lub objawia się ogólnym złym samopoczuciem.

Alergiczne

Alergiczne zapalenie zatok przynosowych jest powikłaniem alergicznego nieżytu nosa z naciekaniem błon śluzowych zatok szczękowych przez uczulone krwinki białe. Okresowe zaostrzenia są spowodowane kontaktem z alergenami – gdy antygen przestaje dostawać się do organizmu, następuje remisja.

Przyczyny zapalenia zatok przynosowych

Zapalenie zatok przynosowych jest jednym z najczęstszych powikłań SARS i przewlekłych infekcji nosogardzieli na tle obniżonej odporności, hipotermii i zmian patologicznych w kanałach nosowych. Patogenami choroby są najczęściej wirusy, paciorkowce, gronkowce i pałeczki Haemophilus influenzae, rzadziej mykoplazmy i chlamydie, u osób z osłabioną odpornością zapalenie zatok może być spowodowane aktywacją mikroflory saprofitycznej i grzybowej.

Do chorób laryngologicznch związanych z zapaleniem zatok zalicza się ostry i przewlekły katar o dowolnej etiologii, przewlekłe zapalenie gardła i migdałków, polipy i migdałki gardłowe. U małych dzieci źródłem infekcji jest często ciało obce; jeśli dziecko włożyło coś do nosa, nie próbuj samodzielnie wyjmować przedmiotu i natychmiast skontaktuj się z otolaryngologiem dziecięcym.

Zaniedbanie regularnych wizyt u dentysty prowadzi do zębopochodnego zapalenia zatok; w rzadkich przypadkach zapalenie zatoki szczękowej rozwija się po nieudanej operacji wyrostka zębodołowego szczęki i naruszeniu techniki zabiegów stomatologicznych. Przejście choroby do postaci przewlekłej przyczynia się do zahamowania naturalnych mechanizmów obronnych, które wywołują czynniki wewnętrzne i zewnętrzne:

• oniżona odporność i częste przeziębienia;
• przewlekły nieżyt nosa o dowolnej etiologii;
• stany atopowe, w szczególności astma oskrzelowa;
• zmiany proliferacyjne błon śluzowych;
• nowotwory w jamie nosowej;
• skrzywienie przegrody nosowej;
• niewłaściwe stosowanie leków zwężających naczynia krwionośne;
• zanieczyszczone powietrze i zagrożenia zawodowe;
• czynne i bierne palenie;
• odwodnienie i niezdrowe odżywianie – brak białka, witamin i minerałów.

Objawy zapalenia zatok przynosowych

Podstawowe objawy zapalenia zatok są podobne do objawów kataru: trudności w oddychaniu, wydzielina z nosa, stępiony węch, nosowy głos. W ostrym zapaleniu zatok objawy choroby objawiają się najbardziej intensywnie i są połączone z ogólnymi objawami infekcji górnych dróg oddechowych, w postaci przewlekłej obraz kliniczny jest wymazany.

Przy dużych objętościach wysięku w środkowej części twarzy pojawia się uczucie ciężkości i dyskomfortu; z ruchami głowy, uniesieniem powiek i naciskiem na obszary podoczodołowe, bolesne odczucia nasilają się, w pozycji leżącej – słabną; dlatego wielu pacjentów odczuwa ulgę rano po śnie i nasilenie objawów wieczorem.

Objawy ostrego zapalenia zatok przynosowych

Ostre zapalenie zatok na tle przeziębienia występuje z łagodną gorączką i objawami zatrucia, takimi jak osłabienie, zmniejszenie apetytu, bóle mięśni i stawów. Narastający obrzęk błon śluzowych i nagromadzenie dużych objętości wysięku w zatokach szczękowych powodują rozpierający silny ból w kościach policzkowych i nasadzie nosa, który obejmuje czoło, skroni, oczodoły i dziąsła.

Przepełnieniu zatok szczękowych towarzyszy obrzęk nosa i powiek; gdy kanał łzowy jest zablokowany, występuje obfite łzawienie i światłowstręt. Zaangażowanie okostnej w proces zapalny i ropne zrost tkanki kostnej prowadzi do obrzęku strefy okołooczodołowej i policzków po stronie zmiany; z zaburzonym odpływem wysięku występują silne bóle głowy o charakterze uciskowym lub pękającym.

Objawy przewlekłego zapalenia zatok przynosowych

W przewlekłym zapaleniu zatok przynosowych wzrost temperatury, obfite wydzielanie wysięku i bolesność stref przynosowych obserwuje się tylko w okresie zaostrzeń, a czasem wcale nie są obecne. Pacjenci skarżą się na uporczywy katar i ciągłe przekrwienie błony śluzowej nosa; drenaż wysięku z tyłu gardła wywołuje mokry kaszel, który nasila się w nocy i zakłóca sen. Z powodu częstego podrażnienia skóry w przedsionku jamy nosowej pojawiają się pęknięcia, sączące i macerowane obszary; podrażnienie rogówki wywołuje przewlekłe zapalenie spojówek i rogówki.

Brak snu i niedobór tlenu w mózgu z powodu zaburzeń oddychania przez nos prowadzi do senności i zmniejszona jest sprawność umysłowa. Pacjenci skarżą się na zaburzenia pamięci i uwagi, trudności z koncentracją, szybkie zmęczenie i drażliwość.

Bezobjawowe zapalenie zatok przynosowych u dorosłych

Przewlekłe bezobjawowe zapalenie zatok rozwija się głównie u dorosłych pacjentów; jedynymi objawami choroby są osłabienie i zmęczenie. Zapalenie zatok bez wzrostu temperatury jest spowodowane zmniejszoną reaktywnością i ma skłoność do skomplikowanego przebiegu; zagrożone są osoby starsze i osłabieni pacjenci cierpiący na choroby ogólnoustrojowe. Podczas topienia przegrody nosowej i kości twarzoczaszki na tle urazowego lub zębopochodnego zapalenia zatok, proces zapalny w zatokach szczękowych nie prowadzi do kataru i przekrwienia błony śluzowej nosa.

Wskazania przy zapaleniu zatok przynosowych

Jeżeli pojawią się objawy zapalenia zatok przynosowych, natychmiast skontaktuj się z lekarzem i uzyskaj zwolnienie lekarskie; nieprawidłowe leczenie w połączeniu z nawykiem przenoszenia chorób „na nogach” zwiększa ryzyko powikłań i przewlekłości procesu. W przypadku przewlekłego zapalenia zatok należy unikać hipotermii i przeziębień; podczas remisji należy podjąć kroki w celu zwiększenia odporności na infekcje:

• hartowanie i zabiegi wodne;
• umiarkowana aktywność fizyczna: pływanie, gimnastyka oddechowa, piesze wycieczki;
• rzucenie nałogów;
• utrzymanie czystości i zdrowego mikroklimatu w domu;
• przyjmowanie środków wzmacniających i multiwitamin w okresie wiosenno-jesiennym;
• wypoczynek nad morzem, w górzach i zalesionym terenie.

Jeśli masz skłonność do alergii, zminimalizuj kontakt z alergenami i środkami uczulającymi, unikaj substancji o ostrym zapachu i żywności z nadmiarem aromatyzatorów, konserwantów i innych dodatków technologicznych. Jeśli w rodzinie ktoś ma alergię, musisz sprzątać na mokro 2-3 razy w tygodniu; będziesz także musiał ograniczyć stosowanie chemii gospodarczej lub używać specjalnych preparatów hipoalergicznych.

Przeciwwskazania przy zapaleniu zatok przynosowych

Jeśli nie chcesz, aby ostre zapalenie zatok przynosowych przekształciło się w przewlekłe i dodało kłopotów z powikłaniami, unikaj samoleczenia i pozostań w domu. Nie należy przyjmować leków bez recepty od lekarza; środki ludowe mogą być stosowane jako dodatkowe do zaleceń specjalisty i pod jego kontrolą. W ostrej fazie zapalenia leczenie cieplne jest kategorycznie przeciwwskazane; zabiegi rozgrzewające przeprowadza się po ustaniu wysięku i ustąpieniu procesu zapalnego.

Diagnostyka zapalenia zatok przynosowych

Zapalenie zatok szczękowych można łatwo rozpoznać na podstawie objawów i danych z wywiadów, ale wybór skutecznego leczenia wymaga dokładnej diagnostyki różnicowej zapalenia zatok przynosowych przy użyciu sprzętu i technik laboratoryjnych. Aby zidentyfikować oznaki stanu zapalnego, przeprowadza się badanie jamy nosowej i diafanoskopię – przepuszczalność zatok przynosowych. Etap i intensywność stanu zapalnego można określić na podstawie wyników szczegółowego badania krwi; przy alergicznym zapaleniu zatok wskazane jest przeprowadzenie testu alergicznego w celu wykrycia alergenu.

Obecność wysięku w zatokach szczękowych określa się za pomocą badań RTG i USG; w celu wyjaśnienia charakteru zmian patologicznych zaleca się badania endoskopowe górnych dróg oddechowych. Endoskopię można łączyć z pobieraniem próbek tkanek i wydzielin do badań histologicznych i mikrobiologicznych; w przypadku podejrzenia polipów, torbieli, przerostu i guza wskazany jest MRI lub TK zatok szczękowych.

Leczenie zapalenia zatok przynosowych

Skuteczne leczenie zapalenia zatok opiera się na połączeniu podejścia etiotropowego, patogenetycznego i objawowego, biorąc pod uwagę indywidualne cechy pacjenta. Przy nieżytowym i ropnym zapaleniu zatok konieczna jest terapia przeciwdrobnoustrojowa na podstawie wyników wydzieliny z nosa i testów wrażliwości na antybiotyki. Przy alergicznym zapaleniu zatok przynosowych przepisywane są leki przeciwhistaminowe i glikokortykosteroidy, a radykalnym rozwiązaniem problemu będzie terapia odczulająca.

Jama nosowa i zatoki szczękowe są oczyszczane z wysięku poprzez przemywanie roztworami antyseptycznymi i enzymami proteolitycznymi. Przy zwiększonej lepkości wydzieliny specjaliści udają się do nakłucia, balonoplastyki zatok i laseroterapii; z polipowatym i martwiczym zapaleniem zatok zatoki są otwierane i założone są dreny. Aby osiągnąć trwały efekt w przewlekłym zapaleniu zatok, potrzebne są odpowiednie środki w celu wyeliminowania wyzwalaczy reakcji zapalnej:

• sanacja ognisk zakażenia laryngologicznego;
• leczenie chorych zębów;
• usuwanie polipów i migdałków;
• prostowanie przegrody nosowej;
• wycięcie małżowin nosowych;
• rozszerzenie przewodów nosowych.

Aby obniżyć temperaturę, stosuje się leki przeciwgorączkowe i NLPZ, aby złagodzić obrzęk błon śluzowych – środki zwężające naczynia krwionośne w ciągu 5 dni. Aby złagodzić ból, możesz wykonać masaż twarzy – zacznij od skrzydeł i czubka nosa, a następnie ugniataj obszar fałdów nosowo – wargowych, pocieraj policzki i zakończ głaskaniem grzbietu nosa i zewnętrznych kącików oczu; czas trwania zabiegu wynosi nie więcej niż 5 minut i nie częściej niż 5 razy dziennie.

W okresie rekonwalescencji zalecane są rozgrzewające zabiegi fizjoterapeutyczne w celu aktywacji miejscowego metabolizmu i przyspieszenia regeneracji; jako leczenie podtrzymujące w przewlekłym i alergicznym zapaleniu zatok wskazana jest speleoterapia.

Zapobieganie zapaleniu zatok przynosowych

Aby zapobiec infekcjom dróg oddechowych, nie wystarczy unikać hipotermii i trzymać się z dala od tłumów w sezonie przeziębień – musisz wzmocnić odporność i utrzymać niespecyficzną stabilność organizmu. Jeśli prowadzisz zdrowy tryb życia, zapobieganie zapaleniu zatok nie jest trudne – główne sposoby zapobiegania ostrym infekcjom dróg oddechowych są nam znane od dzieciństwa:

• uporządkowany tryb dnia i pełny odpoczynek;
• zbilansowana dieta i aktywność fizyczna;
• spacery na świeżym powietrzu;
• zmniejszenie poziomu stresu;
• wysokiej jakości higiena jamy ustnej;
• wizyty u dentysty dwa razy w roku;
• rzucenie palenia czynnego i biernego;
• terminowe i odpowiednie leczenie przeziębień.

Czy jest zapalenie zatok przynosowych niebezpieczne?

Zapalenie zatok ma tendencję do zajęcia pobliskich narządów laryngologicznych i dolnych dróg oddechowych; po zapaleniu zatok może następować zapalenie ucha środkowego, zapalenie gardła, zapalenie migdałków i zapalenie krtani, w ciężkich przypadkach zapalenie oskrzeli i zapalenie płuc. Przewlekłe ogniska infekcji w zatokach przynosowych wywołują uszkodzenia nerek i mięśnia sercowego, w szczególności reumatoidalne zapalenie serca i nabyte wady serca.

Przerzedzenie tkanki kostnej z ropnym zapaleniem zatok stwarza warunki do uszkodzenia oczu i błon mózgowych. Zniszczenie ściany oczodołu pociąga za sobą powstanie ropnia lub ropowicy oczodołu; podczas topnienia kości skroniowej rozwija się zapalenie opon mózgowych, tworzą się skrzepy zatok jamistych i ropnie mózgu z ryzykiem posocznicy.

Czy zapalenie zatok jest zakaźne?

Samo zapalenie zatok nie jest zaraźne, ponieważ większość drobnoustrojów powodujących stan zapalny należy do wyrunkowo patogennej mikroflory, która jest obecna w ciele każdego z nas i jest aktywowana, gdy odporność jest osłabiona. Ale SARS, które prowadzą do zapalenia zatok u około jednego na dziesięciu pacjentów, w metropolii rozprzestrzeniają się niezwykle szybko; jeśli jesteś chory, staraj się nie kontaktować z ludźmi.

Czy można całkowicie się wyleczyć?

Całkowite wyleczenie jest możliwe zarówno przy ostrym, jak i przy przewlekłym zapaleniu zatok, w każdym wieku, pomimo powikłań i długiej listy towarzyszących schorzeń – pozostaje kwestia tylko czasu i kosztów. Najważniejsze jest znalezienie wykwalifikowanego specjalisty, wybranie indywidualnego schematu terapii, cierpliwość i przestrzeganie zaleceń.

Jak długo trwa zapalenie zatok przynosowych?

Ostra faza zapalenia zatok trwa 2-4 tygodnie, po czym proces zapalny ustępuje lub przyjmuje przebieg podostry lub przewlekły. Im lepiej funkcjonuje układ odpornościowy, tym szybciej choroba mija; odpowiednio dobrane leczenie również przyspiesza powrót do zdrowia.

Jak szybko wyleczyć zapalenie zatok?

Przybliżysz powrót do zdrowia, jeśli dokładnie będzieć stosować się do zaleceń lekarza i spędzisz co najmniej dwa tygodnie w domu, koncentrując się na leczeniu. Podczas choroby spożywaj łatwo przyswajalne pokarmy bogate w witaminy A, C, D3 i grupę B, bierz preparaty cynku i pij więcej ciepłych napojów.

Lekarze zajmujący się leczeniem zapalenia zatok

Wstępna wizyta jest prowadzona przez internistów, pediatrów i lekarzy rodzinnych, z przewlekłym i skomplikowanym zapaleniem zatok pacjent jest wysyłany do otolaryngologa. Jeśli rozważana jest operacja, wymagana jest konsultacja z chirurgiem; leczenie alergicznego zapalenia zatok odbywa się pod nadzorem alergologa-immunologa.

W klinice „Twój Lekarz w Warszawie” otrzymasz wykwalifikowaną pomoc przy zapaleniu zatok i będziesz mógł zrobić wszystkie badania w dogodnym dla ciebie czasie, w jak najkrótszym czasie i w przystępnej cenie. Zaawansowany technologicznie sprzęt zwiększa dokładność diagnostyki i zabiegów medycznych, a uważny i troskliwyy personel zadba o Państwa komfort i pomoże szybko wrócić do zdrowia.