Zapalenia błony sluzowej żołądka leczenie i diagnostyka

Według WHO ponad 60% światowej populacji cierpi na jedną z odmian zapalenia błony śluzowej żołądka, a częstość występowania wzrasta we wszystkich grupach wiekowych, w tym wśród dzieci. Ale nawet przy tak  typowej diagnozie, jak zapalenie błony śluzowej żołądka, objawy i leczenie są ściśle indywidualne, standardowe podejście nie działa – strategia terapii musi uwzględniać cechy osobiste i tryb życia pacjenta. W klinice „Twój Lekarz w Warszawie” gastroenterolog udzieli spersonalizowanych zaleceń dotyczących leczenia i zapobiegania zapaleniu błony śluzowej żołądka: pozbycie się tej choroby jest bliższe niż się wydaje!

Co to jest zapalenie błony śluzowej żołądka?

Zapalenie błony śluzowej żołądka to zbiorcza nazwa procesów zapalnych i proliferacyjnych w błonie śluzowej żołądka, które obserwuje się w wielu chorobach o różnej etiologii. Zapaleniu towarzyszą zmiany w funkcji wydzielniczej i ruchowej narządu; przedłużające się zapalenie prowadzi do zanikowego uszkodzenia tkanki funkcjonalnej. W wyniku zastąpienia komórek wydzielniczych tkanką łączną pogarsza się wchłanianie i przyswajanie składników odżywczych, w przewlekłym zapaleniu błony śluzowej żołądka rozwija się wycieńczenie organizmu, niedokrwistość i zatrucie.

Objawy zapalenia błony śluzowej żołądka

Objawy zapalenia błony śluzowej żołądka są niezwykle zróżnicowane, obraz kliniczny zależy od postaci, stadium i etiologii choroby, współistniejących chorób i powikłań. Najbardziej wyraźne objawy zapalenia błony śluzowej żołądka pojawiają się w ostrej postaci – złe samopoczucie zaczyna się nagle, objawy choroby szybko rosną; wśród objawów dominują zaburzenia dyspeptyczne:

• zgaga i odbijanie z nieprzyjemnym posmakiem;
• przeszywające bóle w lewym podżebrzu;
• nudności i utrata apetytu;
• obfite wymioty;
• wymioty z domieszkami krwi, śluzu i żółci;
• biegunka i nadmiar gazów;
• smolisty stolec z domieszkami krwi.

W ostrym zapaleniu błony śluzowej żołądka pochodzenia zakaźnego temperatura może wzrosnąć,  wyraźne są objawy zatrucia – bóle głowy, bóle mięśni i stawów. Częste wymioty i biegunka powodują odwodnienie: u pacjenta rysy twarzy są zaostrzone, a oczy zapadnięte, skóra staje się sucha i szaro-blada, ciśnienie spada, oddech i kołatanie serca się przyspieszają; w ciężkich przypadkach może wystąpić zaburzenie świadomości.

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka występuje w postaci subklinicznej i wymazanej; objawy dyspeptyczne przejawiają się wyłącznie pod wpływem czynników prowokujących. Objawy choroby są mało specyficzne, można je pomylić z objawami innych chorób przewodu pokarmowego, niedoboru witamin i zaburzenia hormonalnego; należy zachować ostrożność, jeśli okresowo zauważysz następne charakterystyczne objawy:

• nieświeży oddech;
• kwaśne lub gorzkie odbijanie;
• szary lub żółtawy nalot na języku;
• nudności i wymioty podczas głodu;
• ssące i tępe bóle brzucha na czczo;
• zgaga i uczucie ciężkości w lewym podżebrzu po jedzeniu;
• obrzęki stóp i kostek;
• wzdęcia i zaburzenia stolca;
• niedokrwistość widocznych błon śluzowych;
• łamliwość włosów i paznokci;
• ogólne osłabienie, zmęczenie i utrata masy ciała.

Rodzaje zapalenia błony śluzowej żołądka

Zapalenie błony śluzowej żołądka nie zawsze jest niezależną diagnozą; uszkodzenie żołądka obserwuje się w wielu chorobach o różnej etiologii, które należy dokładnie zidentyfikować. Różne postacie kliniczne zapalenia błony śluzowej żołądka są klasyfikowane według schematu Houstona, który obejmuje najbardziej kompletny zestaw kryteriów ważnych dla dokładnej diagnozy:

• czas trwania – postać ostra lub przewlekła;
• rodzaj zapalenia – przerostowe, ziarniniakowe, limfocytowe zapalenie żołądka;
• lokalizacja zmiany: w zależności od rodzaju zapalenia błony śluzowej żołądka ognisko zapalenia może znajdować się na dnie żołądka, w części odźwiernikowej lub poszerza się na cały narząd;
• charakter zmian patologicznych – nieżytowe, włókniste, flegmonozowe, krwotoczne, nadżerkowe, żrące lub zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka;
• etiologia – autoimmunologiczne, alergiczne, Helicobacter pylori, żółciowe, toksyczne lub mieszane zapalenie błony śluzowej żołądka;
• odczyn kwasu żołądkowego – kwasowość w zakresach normy, nadkwasota (wysoka kwasowość), niedokwasota (niska kwasowość), zapalenie błony śluzowej żołądka, w przebiegu którego wydzielanie kwasu solnego jest praktycznie nieobecne.

Czynniki ryzyka

Patogeneza zapalenia błony śluzowej żołądka opiera się na wpływie zewnętrznych i wewnętrznych czynników uszkadzających, w tym drobnoustrojów, toksyn, substancji drażniących, alergenów, aotoprzeciwciał itp. Podatność na chorobę wzrasta wraz z osłabieniem funkcji barierowej błony śluzowej; zmniejszenie ogólnej i lokalnej oporności wywołuje niekorzystne okoliczności:

• palenie i nadużywanie alkoholu;
• nieregularne i niezbilansowana dieta;
• nadużywanie tłustych, pikantnych i gorących potraw, napojów gazowanych i fast foodów;
• długotrwałe przyjmowanie niektórych leków (glikokortykosteroidy, NLPZ, antybiotyki, glikozydy nasercowe);
• ścieńczenie ściany żołądka u osób starszych;
• rzucanie żółci przy zaburzeniu motoryki jelit  i dróg żółciowych;
• stresy i nerwice powodujące skurcz naczyń krwionośnych i zaburzenia dopływu krwi do żołądka;
• choroby zakaźne i pasożytnicze;
• urazy żołądka podczas nieudanych operacji i zabiegów endoskopowych.

Przyczyny zapalenia żołądka

Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka jest wywoływane przez infekcje przewodu pokarmowego; najczęstszymi patogenami są E. coli, Salmonella, Proteus, gronkowce i grzyby drożdżowe. Ostre zapalenie występuje również w przypadku zatrucia lub uszkodzenia błony śluzowej przez promieniowanie wysokoenergetyczne podczas radioterapii raka. W przewlekłym przebiegu zapalenia żołądka w żołądku 90% pacjentów posiada warunkowo patogenną bakterię Helicobacter pylori; gdy miejscowa oporność jest osłabiona, populacja drobnoustrojów wzrasta, powodując uszkodzenie błony śluzowej.

Inne przyczyny zapalenia błony śluzowej żołądka są związane z długotrwałym podrażnieniem żołądka i zaburzonym krążeniem miejscowym w skurczu naczyń krwionośnych. Autoimmunologiczne i alergiczne zapalenie błony śluzowej żołądka jest spowodowane zmianą reaktywności błon śluzowych, w niektórych przypadkach przewlekłego przerostowego zapalenia błony śluzowej żołądka nie można ustalić przyczyny choroby.

Przebieg i skutki zapalenia błony śluzowej żołądka

W pierwszej fazie zapalenia wzrasta obrzęk błon śluzowych, tworząc wysięk nieżytowy zawierający płyn wewnątrznaczyniowy i składniki krwi. W powierzchownym zapaleniu funkcja wydzielnicza nie jest zaburzona, gdy warstwa podśluzówkowa jest zaangażowana, powstają nadżerki, które są zastępowane tkanką włóknistą. Głębokie ubytki nadżerkowe towarzyszą krwawieniom i powodują niedokrwistość, przy braku leczenia nadżerkowe zapalenie błony śluzowej żołądka przechodzi w wrzód.

Wraz z uszkodzeniem gruczołów wydzielniczych zmniejsza się kwasowość soku żołądkowego, pojawiają się zjawiska dyspeptyczne charakterystyczne dla nadkwasoty; w przypadku przyłączenia się infekcji rozwijają się powikłania ropne i ropowica. Zapalenie błony śluzowej żołądka często jest powikłane perforacją żołądka, powstawaniem  przetok i blizn, które zakłócają ruchomość narządu. Postępujący proces zanikowy prowadzi do niedoboru białkowo-energetycznego, wyczerpania i niedokrwistości, na tle niedoboru albumin pojawia się obrzęk.

Zapalenie błony śluzowej żołądka z wysoką kwasowością rozwija się z udziałem Helicobacter i innych bakterii, które wydzielają amoniak i inne substancje stymulujące wydzielanie gastryny i kwasu chlorowodorowego. Pod wpływem agresywnego środowiska występują wtórne wady błon śluzowych z tendencją do przewlekłego przebiegu. Przy częstym podrażnieniu żołądka w błonie śluzowej rozwijają się zmiany hiperplastyczne i metaplastyczne, które mogą zmienić 2się w guzy nowotworowe.

Rozpoznanie zapalenia żołądka

Trudno jest odróżnić zapalenie błony śluzowej żołądka na podstawie objawów zgłoszonych przez pacjenta od dyspepsji czynnościowej, wrzodów trawiennych, infekcji jelitowych i nowotworów. Głównym kryterium diagnostycznym są charakterystyczne zmiany błony śluzowej żołądka, które są uwidocznione za pomocą badań obrazowych, dlatego konieczne będzie poddanie się kompleksowi badań:

• gastroskopia — podstawowa metoda diagnostyki chorób żołądka i dwunastnicy poprzez endoskopowe badanie błon śluzowych wraz z pobraniem próbek soku żołądkowego i wycinków tkanek do badania histologicznego;
• badanie mikroskopowe próbek soku żołądkowego — określa się kwasowość, zawartość śluzu, enzymów i włókien mięśniowych;
• badanie kontrastowe przełyku i żołądka w celu wyjaśnienia lokalizacji i głębokości zmian oraz identyfikacji węzłów;
• test oddechowy na H. pylori.

Aby ocenić stan pacjenta i wykluczyć niedokrwistość, zaleca się ogólne badanie krwi i badanie stolca na krew utajoną; w przypadku podejrzenia autoimmunologicznego zapalenia żołądka przeprowadza się testy serologiczne w celu wykrycia autoprzeciwciał. Aby określić aktywność enzymatyczną przewodu pokarmowego, wskazany jest badanie kału i biochemiczne badanie krwi z próbami wątrobowymi; współistniejące patologie przewodu pokarmowego są wykrywane za pomocą USG układu wątrobowo-żółciowego i TK jamy brzusznej, w wątpliwych przypadkach może być konieczna konsultacja kardiologa, hematologa i neurologa.

Leczenie zapalenia żołądka

Z doświadczenia leczenie zapalenia błony śluzowej żołądka jest maksymalnie skuteczne przy połączeniu środków etiotropowych, patogenetycznych i objawowych. Pytanie, jak leczyć zapalenie błony śluzowej żołądka, jest rozwiązywane na podstawie obrazu klinicznego; schemat leczenia obejmuje leki różnych grup farmakologicznych:

• środki przeciwbakteryjne – przy zakaźnym zapaleniu żołądka i wykryciu H. pylori;
• regulatory wydzielania — inhibitory pompy protonowej i antagoniści receptorów H2 w celu zmniejszenia wydzielania kwasu chlorowodorowego w nadkwaśnym zapaleniu żołądka, enzymy, witaminy B3, B6 i C, słabe roztwory kwasów organicznych — przy niedokwasocie;
• gastroprotektory — leki zobojętniające kwas solny w celu neutralizacji kwasu solnego, zawiesiny koloidalne do wiązania toksyn mikrobiologicznych, prostaglandyny w celu zmniejszenia stanów zapalnych;
• leki przeciwhistaminowe – przy alergicznym i reaktywnym zapaleniu żołądka;
• leki rozkurczowe – łagodzące ból;
• prokinetyki — w celu przywrócenia motoryki żołądka.

W ostrym zapaleniu błony śluzowej żołądka podawane są środki oczyszczające organizm z toksyn – żołądek pacjenta jest przepłukany, stosuje się sorbenty, odtrutki i terapię infuzyjną. W przypadku krwawienia przepisywane są hemostatyki; zaburzenia autonomiczne spowodowane zespołem bólowym są eliminowane środkami przeciwlękowymi i uspokajającymi.

Profilaktyka zapalenia błony śluzowej żołądka

Aby zapobiec atakom zapalenia błony śluzowej żołądka, musisz całkowicie zmienić dietę: długie odstępy między posiłkami są niedopuszczalne, musisz jeść małymi porcjami co najmniej 5-6 razy dziennie. Jedzenie lepiej gotować na parze, piec lub dusić; do menu dodaje się półpłynne zupy, galaretki, płatki zbożowe i multiwitaminy, ogranicza się spożycia ciężkich potraw i usuwa się  pokarmy drażniące żołądek:

• tłuste mięso i rosoły;
• kwaśne jagody i owoce;
• surowe warzywa bogate w błonnik;
• chleb razowy;
• dania smażone, pikantne sosy i przyprawy;
• przetwory i marynaty;
• czekolada i słodycze;
• mocna kawa i herbata;
• napoje alkoholowe i gazowane;
• dania błyskawiczne.

Profilaktyka zaostrzenia zapalenia błony śluzowej żołądka wymaga też porzucenie nałogów i zmniejszenie stresu: przestrzegaj umiarkowanego reżimu dnia, unikaj niepotrzebnych zmartwień i przepracowania, częściej spaceruj na świeżym powietrzu. Aby złagodzić lęk, zaleca się opanowanie technik relaksacyjnych i łagodzenia napięcia nerwowego lub poddanie się psychoterapii.

Jak długo trwa leczenie zapalenia błony śluzowej żołądka

W przypadku diagnozy zapalenie błony śluzowej żołądka czas leczenia zależy od stadium i etiologii choroby, nasilenia objawów i stanu pacjenta. Nieskomplikowane ostre zapalenie błony śluzowej żołądka leczy się w ciągu kilku dni; ambulatoryjne leczenie przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka trwa od 3 do 8 tygodni, terapia podtrzymująca może trwać do 2-3 lat. W przypadku powikłania zapalenia błony śluzowej żołądka przez perforację żołądka lub obfite krwawienie wskazana jest hospitalizacja – będziesz musiał spędzić około dwóch tygodni w szpitalu.

Leczenie przewlekłego zapalenia żołądka

W przypadku przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka, leczenie wymaga zintegrowanego podejścia: przeprowadza się terapię przeciwko H.pylori; w przypadku niewydolności wydzielniczej zaleca się terapię zastępczą kwasem chlorowodorowym i pepsyną. Podstawą leczenia podtrzymującego jest terapia dietetyczna; w przypadku niedokrwistości dieta obejmuje żelazo i witaminę B12, w przypadku nadmiernego zapalenia żołądka konieczne jest również przyjmowanie środków w celu ochrony żołądka.

Podczas leczenia należy znajdować się pod kontrolą gastroenterologa i regularnie przeprowadzać badania kontrolne, aby w razie potrzeby szybko dostosować leczenie. Klinika „Twój Lekarz w Warszawie” stworzyła komfortowe warunki dla leczenia pacjentów z przewlekłym zapaleniem błony śluzowej żołądka – można wybrać dogodny czas na wizytę i poddać się badaniu bez biurokracji. Koszt konsultacji jest przeznaczony dla klientów o różnych poziomach dochodów; na usługi gastroenterologa mogą sobie pozwolić studenci, emeryci i migranci — nasze drzwi są otwarte dla wszystkich!