Diagnostyka i leczenie zapalenia pęcherzyka żółciowego

Zapalenie pęcherzyka żółciowego jest jedną z najczęstszych przyczyn wizyty u gastroenterologa w krajach rozwiniętych: prawie co piąty mieszkaniec globu zna objawy tej choroby. Choroba zwykle objawia się w wieku dorosłym (40-60 lat) i ma charakter przewleky; u kobiet zapalenie pęcherzyka żółciowego diagnozuje się 3-5 razy częściej niż u mężczyzn. Leczenie zapalenia pęcherzyka żółciowego jest długotrwałe, ale można uzyskać szybką ulgę, kontaktując się z kliniką „Twój Lekarz w Poznaniu”; doświadczony gastroenterolog pomoże poradzić sobie z atakiem i wybierze odpowiedni plan terapii.

Co to jest zapalenie pęcherzyka żółciowego?

Zapalenie pęcherzyka żółciowego jest schorzenie, które występuje wskutek różnych przyczyn; rozwojowi procesu zapalnego towarzyszą zaburzenia ruchowo-toniczne. Przy długim przebiegu stan pacjenta komplikuje tworzenie się kamieni, które utrudniają przepływ żółci, w wyniku czego pojawiają się objawy dyspeptyczne i ból.

Kwalifikowane leczenie zapalenia pęcherzyka żółciowego nie ogranicza się do eliminacji bólu, łagodzenia stanu zapalnego i wznawiania normalnego odpływu żółci. Aby osiągnąć trwały pozytywny wynik i zapobiec powikłaniom, konieczne jest przywrócenie funkcji motoryczno-tonicznej pęcherzyka żółciowego, przewodów żółciowych i wątroby.

Objawy zapalenia pęcherzyka żółciowego

Przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego jest bezobjawowe przez długi czas; objawy choroby są wyraźnie widoczne w zaostrzeniach wynikających z niewłaściwej diety, niezdrowych nawyków, stresu i nadmiernego wysiłku fizycznego. Żółć bierze udział w aktywacji enzymów i zmydla tłuszcze; niewystarczający przepływ żółci do jelit prowadzi do zaburzeń trawiennych, ze względu na nieprawidłowe wchłanianie tłustych pokarmów i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Możesz podejrzewać zapalenie pęcherzyka żółciowego i umówić się na wizytę u gastroenterologa, jeśli masz okresowo występujące objawy zastoju żółci i zatrucia:

• ciężkość i bóle w prawym podżebrzu, promieniujące do łopatki, obojczyka lub barku;
• dreszcze i gorączka;
• nudności i wymioty, często z domieszką żółci;
• gorycz w ustach lub odbijanie z gorzkim posmakiem;
• wzdęcia i zaburzenia stolca;
• zaburzenia autonomiczne – kołatanie serca, przyspieszenie tętna, duszność, pocenie się.

Przy długotrwałym zastoju żółci na tle niedrożności dróg żółciowych u pacjenta rozwija żółtaczka mechaniczna, wzrasta poziom bilirubiny i kwasów żółciowych we krwi; substancje toksyczne uszkadzają komórki wątroby, wywołując rozwój procesów dystroficznych w wątrobie. Pacjenci zauważają suchość i zażółcenie skóry oraz twardówek, swędzenie skóry; kał nabiera jasnego koloru, a mocz staje się ciemny i pienisty. Niedobór rozpuszczalnej w tłuszczach witaminy K prowadzi do zaburzeń krzepnięcia krwi i rozwoju krwawienia; na skórze pojawiają się wybroczyny.

Toksyczne działanie kwasów żółciowych na serce prowadzi do arytmii, bólu w klatce piersiowej i obniżenia ciśnienia krwi. W związku z zatruciem zaburzone są funkcje ośrodkowego układu nerwowego – pojawiają się niepokojące objawy, takie jak ból głowy, bezsenność, osłabienie, apatia, zaburzenia emocjonalne.

Rodzaje zapalenia pęcherzyka żółciowego

Ze względu na charakter wysięku rozróżniamy się cztery rodzaje ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego: w postaci nieżytowej powstaje półprzezroczysty, lepki wysięk nieżytowy; w przypadku postaci flegmonotycznej ropa jest mieszana z żółcią; postać zgorzelinowa charakteryzuje się martwiczymi zmianami tkanek i zagrożeniem sepsą, wysięk zawiera stopione martwe tkanki i przybiera brązowy odcień.

Przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego występuje w dwóch postaciach – z odkładaniem się kamieni i bezkamiennej; pierwsza jest bardziej powszechna u dorosłych – w 60-95% przypadków chorobie towarzyszy tworzenie się kamieni żółciowych; u dzieci i młodych pacjentów przeważa postać bezkamienna. Przy tworzeniu się i dkładaniu się kamieni objawy są wyraźniejsze; bezkamienne zapalenie pęcherzyka żółciowego zwykle przebiega skrycie z zaostrzeniami 1-2 razy w roku.

Czynniki ryzyka

Do grupy ryzaka tradycyjnie zalicza się osoby z nałogami: przejadanie się, picie alkoholu i uzależnienie od tłustych, smażonych i pikantnych przypraw, które swoją drogą przeciążają pracę pęcherzyka zółciowego, wątroby. Z innej strony gastroenterolodzy nie akceptują postu i ścisłej diety: aby nie zachorować, lepiej spalić dodatkowe kalorie przy pomicy sportu . Mało aktywny tryb życia stwarza warunki do zalegania żółci, na zapadalność wpływają również dziedziczne predyspozycje i współistniejące choroby:

• otyłość i zaburzenia metaboliczne – cukrzyca, niedoczynność tarczycy, cholestaza, dyslipidemia itp.;
• choroby zakaźne i pasożytnicze – giardioza, opistorchoza, fascjoloza, glistnica;
• choroby przewodu pokarmowego – zapalenie żołądka, zapalenie dwunastnicy, wrzodziejące zapalenie jelit, choroba wrzodowa, zapalenie wątroby, zapalenie trzustki, zwyrodnienie wątroby, choroba Leśniowskiego-Crohna;
• przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych i niektórych leków;
• zmiany hormonalne w okresie menopauzy, w rzadkich przypadkach w ciąży;
• przewlekłe stresy i nerwice;
• anomalie anatomiczne, zwężenia i blizny dróg żółciowych;
• zrosty jamy brzusznej ściskające woreczek żółciowy i przewody z zewnątrz;
• nowotwory pęcherzyka żółciowego, wątroby.

Przyczyny zapalenia pęcherzyka żółciowego

Zapalenie pęcherzyka żółciowego bez tworzenia się kamieni jest najczęściej wywoływane przez zmniejszenie aktywności enzymów jelitowych i patologii naczyniowych, które pogarszają dopływ krwi do pęcherzyka żółciowego, przy tworzeniu się kamieni – zaleganie żółci. Kluczową rolę w patogenezie zapalenia pęcherzyka żółciowego odgrywa hipotoniczna dyskineza dróg żółciowych i cholestaza – zmiana składu i lepkości żółci p z powodu podwyższonego poziomu cholesterolu i obniżonego stężenia soli kwasów żółciowych.

Cholestaza przyczynia się do powstawania kamieni i osłabia właściwości przeciwdrobnoustrojowe właściwości żółci, tworząc warunki do rozwoju oportunistycznej mikroflory. Drobnoustroje i ich przemiany materii uszkadzają błony śluzowe pęcherzyka żółciowego, powodując przewlekły proces zapalny. Zakwaszenie żółci przez produkty zapalne przyczynia się do wytrącania bilirubiny i agregacji osadu.

Przebieg i powikłania zapalenia pęcherzyka żółciowego

Przebieg choroby jest nawracający (nawracające zaostrzenia), monotoniczny (remisje są krótkotrwałe lub nieobecne) i przerywany (epizodyczne ataki na tle utrzymujących się łagodnych objawów). Rozróżnia się również łagodny, średni i ciężki stopień zapalenia pęcherzyka żółciowego, które różnią się nasileniem i częstością objawów klinicznych:

• łagodny – krótkie ataki bólu o umiarkowanym nasileniu; zaostrzenia występują 1-2 razy w roku; objawy utrzymują się przez około dwa tygodnie; nie obserwuje się zaburzeń ze strony wątroby i trzustki;
• średni – bólowi towarzyszy niestrawność i zwiększona aktywność enzymów wątrobowych, zaostrzenia występują więcej niż trzy razy w roku i trwają przez 3-4 tygodnie;
• ciężki – intensywny zespół bólowy wraz z uszkodzeniem wątroby i trzustki; objawy pojawiają się stale lub po krótkotrwałych remisjach, leczenie zachowawcze jest nieskuteczne.

W przedłużającym się przebiegu zapalenia pęcherzyka żółciowego proces zapalny zajmuje drogi żółciowe (zapalenie dróg żółciowych), trzustkę (zapalenie trzustki), przeponę (zapalenie opłucnej), płuca (zapalenie płuc). Wady ściany pęcherzyka żółciowego przyczyniają się do rozwoju infekcji i pojawienia się ropy; produkty przemiany materii zaostrzają ogólne zatrucie.

W przypadku uszkodzenia sąsiednich tkanek może powstać ropień okołopęcherzowy, ropowica, obrzęk i ropniak – nagromadzenie ropy wewnątrz pęcherzyka żółciowego. Przepełnienie narządu wysiękiem i produktami rozpadu tkanek prowadzi do wzrostu ciśnienia dopęcherzowego i zaburzeń miejscowego krążenia krwi, topnienia i martwicy tkanek. Najbardziej niebezpiecznym powikłaniem jest pęknięcie pęcherza z ujściem żółci do jamy brzusznej, co prowadzi do rozlanego zapalenia otrzewnej i posocznicy o wątpliwym rokowaniu.

Rozpoznanie zapalenia pęcherzyka żółciowego

Objawy podobne do objawów zapalenia pęcherzyka żółciowego pojawiają  się w wielu innych chorobach – zapaleniu wyrostka robaczkowego, perforacji żołądka czy dwunastnicy w przebiegu choroby wrzodowej, ostrym zapaleniu trzustki, kolce nerkowej i prawostronnym zapaleniu płuc. Ustalenie dokładnej diagnozy tylko na podstawie skarg pacjenta jest bardzo skomplikowane, dlatego potrzebne będą dodatkowe badania – obrazowe i laboratoryjne.

Objawy patognomiczne choroby, w tym ogniska zapalenia i martwicy, wysięk zapalny, ropa i kamienie żółciowe są wykrywane poprzez badania obrazowe. Najczęściej kamienie znajdują się w pęcherzyku, wątrobie i wspólnym przewodzie żółciowym, a także w brodawce Vatera – miejscu przejścia przewodu żółciowego do swunastnicy. Wyniki badań krwi wykazują nasilenie i stopień rozprzestrzeniania się procesu zapalnego. Standardowo diagnostyka zapalenia pęcherzyka żółciowego obejmuje szereg badań obrazowych i laboratoryjnych:

• USG pęcherzyka żółciowego i przewodów żółciowych – podstawowa metoda diagnostyczna wykrywająca zmiany, zgrubienia i wady błon śluzowych, identyfikująca kamienie żółciowe, ustalająca ich wielkość i lokalizację konkrementów;
• gastroduodenoskopia – badanie błon śluzowych żołądka i dwunastnicy wraz  z poborem trzech porcji żółci do badania mikrobiologicznego i doboru antybiotyków;
• cholecystocholangiografia – badanie funkcji skurczowej dróg żółciowych w obrazie radiologicznym przy podaniu kontrastu;
• cholehescyntygrafia – badanie czynności wątroby i pęcherzyka żółciowego za pomocą tomografii komputerowej, przy podaniu kontrastu i radioprepatów;
• badanie ogólne krwi – w zaostrzeniach zapalenia pęcherzyka żółciowego stwierdza się objawy stanu zapalnego: leukocytoza, neutrofilia, podwyższone OB;
• biochemiczne badanie krwi z próbami wątrobowymi i trzustkowymi – podwyższony poziom ALT, AST, GGT, lipazy trzustkowej, cholesterolu, fosfatazy alkalicznej i bilirubiny.

Leczenie zapalenia pęcherzyka żółciowego

Ze względu na stopień zmian patologicznych pęcherzyka żółciowego i ryzyka powikłań leczenie zapalenia pęcherzyka żółciowego odbywa się zachowawczo i chirurgicznie. Jednak w każdym przypadku przy takiej diagnozie, leczenie powinno być złożone; podczas zaostrzeń zaleca się dietę i dobiera się odpowiednie leki:

• środki przeciwbólowe i przeciwskurczowe – łagodzące ból i przywracające odpływ żółci;
• inhibitory pompy protonowej – w celu zahamowania wydzielania kwasu solnego i zmniejszenia podrażnienia dwunastnicy;
• niesteroidowe leki przeciwzapalne;
• antybiotyki w przypadku zakażenia;
• terapia detoksykacyjna – izotoniczne roztwory soli, świeżo mrożone osocze, sorbenty.

W okresie remisji zalecana jest fizjoterapia – terapia ultrawysokiej częstotliwości, elektroforeza, terapia indukcyjna. W przypadku zapalenia pęcherzyka żółciowego bez złogów przepisywane są środki żółciopędne i hepatoprotektory w celu wyeliminowania zalegania żółci i poprawy motoryki dróg żółciowych; małe kamienie są kruszone metodą litotrypsji falą uderzeniową.

Zapobieganie zapaleniu pęcherzyka żółciowego

Aby zapobiec zaostrzeniom, należy przestrzegać diety. Z diety wyklucza się potrawy ciężkostrawne  – tłuste, pikantne i smażone, wędliny, pikle, papierosy i alkohol, napoje gazowane, fast food i produkty przetworzone. Konieczne jest ograniczenie spożycia słodyczy, pieczywa, roślin strączkowych, kwaśnych oraz niedojrzałych owoców i jagód, a jedzenie powinno być małymi porcjami co najmniej 5-6 razy dziennie. Pamiętaj, aby uwzględnić w menu chude mięso i ryby, gotowane, duszone i pieczone potrawy, warzywa, świerze zioła i niskotłuszczowe produkty mleczne.

Ważne jest, aby spożywać wystarczającą ilość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, fosfolipidów i tokoferoli w celu zmniejszenia lepkości żółci i stymulowania motoryki dróg żółciowych. Aby zapobiec skurczom, unikaj hipotermii i niepokoju, utrzymuj zdrową wagę i aktywność fizyczną bez nadmiernego wysiłku; pół roku po operacji zaleca się leczenie uzdrowiskowe.

Aby śledzić dynamikę choroby i zapobiegać powikłaniom, nawet przy braku skarg, konieczne jest coroczne badanie wątroby i pęcherzyka żółciowego. Klinika „Twój Lekarz w Poznaniu” ma bogate doświadczenie w leczeniu pacjentów z zapaleniem pęcherzyka żółciowego różnych rodzajów; u nas możesz skonsultować się z gastroenterologiem, zrobić badanie ultrasonograficzne bez kolejek i niedrogo. Wybierz czas i umów się na wizytę u lekarza, aby pozbyć się napadów zapalenia pęcherzyka żółciowego i żyć spokojnie, nie oglądając się za dziwactwa pęcherzyka żółciowego.