Leczenie nieżytu nosa

W zimnych porach roku niewielu osobom udaje się uniknąć kataru – wiernego przyjaciela przeziębień i wirusowych chorób układu oddechowego. Błona śluzowa jamy nosowej reaguje na pojawienie się wirusa ostrą reakcją zapalną, która zwykle ustępuje samoistnie w ciągu 5-10 dni. Czasami naturalne mechanizmy obronne okazują się niewystarczające, a katar staje się przewlekły, powodując powikłania ze strony układu oddechowego i sercowo-naczyniowego. Dlatego nie powinieneś polegać na łasce natury i przedłużaj choroby – skontaktuj się z kliniką „Twój Lekarz w Warszawie” i oddychaj swobodnie!

Czym jest nieżyt nosa?

Katar lub nieżyt nosa to zapalenie błony śluzowej ścian jamy nosowej, które może być zarówno niezależną diagnozą, jak i przejawem różnych innych chorób. Procesowi zapalnemu towarzyszy zaburzenie miejscowego ukrwienia i obrzęk tkanek, w wyniku czego pojawia się uczucie przekrwienia błony śluzowej nosa i wydzieliny surowiczo-śluzowej.

Objawy nieżytu nosa

Objawy ostrego kataru zależą od stadium zapalenia: w początkowej fazie odczuwa się pieczenie, suchość i swędzenie nosa. Podrażnienie błony śluzowej prowadzi do częstego kichania i łzawienia, rozszerzenia naczyń krwionośnych – do zastoju krwi i obrzęku tkanek, trudności w oddychaniu, niedrożności nosa, częściowej utraty smaku i węchu. Jednocześnie można zaobserwować typowe objawy przeziębienia – osłabienie, ból głowy, ból gardła, kaszel, bóle stawów i mięśni.

Kolejnym etapem procesu zapalnego jest wysięk – wydzielina z nosa: na początku choroby wysięk jest wodnisty i przezroczysty, a następnie zaczyna gęstnieć i stopniowo zanika. Kiedy choroba jest opóźniona, ropa miesza się z wysiękiem – wydzielina nabiera zielono-żółtego koloru i cuchnącego zapachu.

Przyczyny nieżytu nosa

Punktem wyjścia do rozwoju reakcji zapalnej jest podrażnienie błon śluzowych spowodowane czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi. Przyczyną ostrego nieżytu nosa jest najczęściej infekcja wirusowa; zaostrzenia przewlekłego kataru wywołują alergeny domowe i pokarmowe, wdychanie zanieczyszczonego, zimnego lub suchego powietrza, palenie i nadużywanie alkoholu.

Czasami katar pojawia się podczas przyjmowania niektórych leków (środki uspokajające, przeciwdepresyjne, beta-blokery, NLPZ), a u kobiet – ze względu na zmiany stanu hormonalnego w czasie ciąży, menopauzy i stosowania leków antykoncepcyjnych. Długotrwałe stosowanie leków zwężających naczynia prowadzi do uzależnienia i przedłużającego się kataru; w rzadkich przypadkach przyczyną przekrwienia błony śluzowej nosa są choroby przewlekłe:

• nadciśnienie i niewydolność serca;
• zgaga i choroba refluksowa;
• patologie tarczycy.

Rodzaje nieżytu nosa

Na podstawie cech patogenezy i obrazu klinicznego wyróżnia się różne podtypy nieżytu nosa, które wymagają innego podejścia do leczenia. W zależności od czasu trwania rozróżnia się ostry i przewlekły nieżyt nosa; w zależności od etiologii istnieje kilkadziesiąt postaci kataru.

Ostry nieżyt nosa

Ostry nieżyt nosa zwykle jest jednym z objawów ostrych infekcji wirusowych dróg oddechowych (SARS), rzadziej infekcji bakteryjnej; w szczególności na nabłonek jamy nosowej może wpływać flora kokowa – gronkowce, pneumokoki i paciorkowce. Atypowe patogeny obejmują chlamydie, mykoplazmy, gonokoki, legionelle i grzyby; katar na tle infekcji grzybiczych jest charakterystyczny dla zaburzeń równowagi mikroflory podczas przyjmowania antybiotyków, radioterapii i chemioterapii. Infekcjom dróg oddechowych towarzyszy ogólny spadek odporności w wyniku hipotermii, braku białka w diecie i czynników stresowych.

Przewlekły nieżyt nosa

Przewlekła postać nieżytu nosa rozwija się w ciągu 90 dni z nieskutecznym leczeniem powikłanych SARS i charakteryzuje się okresowymi zaostrzeniami. Głównym objawem są trudności w oddychaniu przez nos i chrapanie podczas snu; kliniczne objawy zapalenia są wygładzone.

Przy częstych przeziębieniach i przewlekłych chorobach laryngologicznych, niskiej odporności i życiu na zanieczyszczonych terenach zwiększa się ryzyko rozwoju przewlekłego nieżytu nosa z tworzeniem się małych objętości wysięku śluzowego. Zaburzenia oddychania i węchu są umiarkowane; w szczególności swobodne oddychanie przez nos może zostać przywrócone wraz ze zmianą postawy i wysiłkiem fizycznym.

Przy długotrwałym przebiegu przewlekły nieżyt nosa przyczynia się do wzrostu tkanki bliznowatej wzdłuż krawędzi małżowin nosowych; zwężenie przewodów nosowych utrudnia oddychanie. Przerostowy nieżyt nosa obniża jakość życia; pacjentów denerwują silne bóle głowy, głos staje się nosowy, zmysł węchu i słuchu pogarsza się.

Inny prawdopodobny wynik przewlekłego nieżytu nosa jest związany z rozwojem procesów zanikowych w tkankach przewodów nosowych; w przypadku uszkodzenia receptorów węchowych możliwa jest nieodwracalna utrata węchu. Jedną z odmian zanikowego nieżytu nosa jest cuchnący katar, któremu towarzyszy powstawanie cuchnących strupów i przerzedzenie tkanki kostnej ścian nosa i muszli. Przyczyny zanikowego nieżytu nosa są mało badane, ale zauważono, że palacze i pracownicy , którzy mają kontakt ze szkodliwymi substancjami, np. z cementem i pyłem krzemianowym, są najbardziej podatni na tę chorobę.

Naczynioruchowy nieżyt nosa

Postać naczynioruchowa nieżytu nosa charakteryzuje się napadami jednostronnego przekrwienia błony śluzowej nosa bez zaburzenia węchu i wydzieliny z przewodów nosowych. Z reguły naczynioruchowy nieżyt nosa wiąże się z upośledzeniem regulacji napięcia naczyniowego, które obserwuje się w wielu stanach patologicznych:

• zespół asteniczny i niedociśnienie tętnicze;
• dysfunkcja układu nerwowego i wagotonia;
• choroby przewodu pokarmowego, wątroby i trzustki;
• niedoczynność tarczycy i patologie przysadki mózgowej.

Alergiczny nieżyt nosa

Proces zapalny alergicznego nieżytu nosa jest spowodowany reakcją immunologiczną na bodźce niezakaźne; po spożyciu alergenu objawy pojawiają się nagle. Przy stałej obecności alergenu choroba postępuje i może przekształcić się w astmę oskrzelową; po zaprzestaniu kontaktu z alergenem szybko pojawia się ulga; do najczęstszych alergenów domowych należą:

• pyłki roślin kwitnących;
• sierść i naskórek zwierząt;
• środki chemii gospodarczej;
• roztocza;
• zarodniki pleśni i grzybów domowych;
• alergeny pokarmowe – owoce cytrusowe, ryby, czekolada, gluten, laktoza, dodatki do żywności itp.

Nieżyt nosa u dzieci

Katar jest główną patologią laryngologiczną wieku dziecięcego: do 30% chorób układu oddechowego u dzieci odpowiada za  ostry nieżyt nosa. Z powodu niedojrzałości układu odpornościowego dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym chorują częściej niż dorośli – od 4 do 9 razy w roku. Przyczyną kataru u dzieci są czasami robaki – u glisty i niektórych gatunków robaków larwy migrują przez drogi oddechowe do nosogardzieli, powodując uszkodzenie błon śluzowych i zaszczepienie flory chorobotwórczej.

Przy częstym i przedłużającym się nieżycie nosa u dzieci obserwuje się przerostowe zmiany małżowin nosowych, przerost polipów i migdałków, powodujące zaburzenia oddychania przez nos, zaburzenia snu i powstawanie wad zgryzu, u najmłodszych dzieci możliwe jest opóźnienie rozwoju psychomotorycznego.

Podostry katar u dzieci podatnych na skazę i alergie jest często powikłany składnikiem astmatycznym; przy nieodpowiednim leczeniu rozwój astmy oskrzelowej nie jest wykluczony. Gdy proces zapalny rozprzestrzenia się do ucha środkowego przez trąbki Eustachiusza, występuje zapalenie ucha środkowego, które może prowadzić do utraty słuchu. Aby zapobiec powikłaniom, gdy dziecko ma katar, musisz udać się do  pediatry i ściśle przestrzegać zaleceń dotyczących leczenia.

Objawy nieżytu nosa

Przy takiej wieloaspektowej chorobie, jak nieżyt nosa, objawy zależą od etiologii, stadium zaawansowania i cech patogenezy: przy ostrym zakażeniu objawy nasilają się  etapami i powstaje duża ilość wysięku, w przewlekłym procesie dominują dolegliwości związane z trudnościami w oddychaniu i tworzeniem się strupów. W przerostowym nieżycie nosa podczas badania jamy nosowej wykrywa się przerost małżowin nosowych i umiarkowane przekrwienie. Postaci zanikowej towarzyszy wysuszenie i przerzedzenie błony śluzowej, resorpcja tkanki kostnej i częste krwawienia z nosa.

Diagnostyka nieżytu nosa

Nawet niespecjalista może rozpoznać katar na podstawie objawów klinicznych, ale aby dokładnie określić przyczynę, postać i stadium choroby, konieczna jest konsultacja z otolaryngologiem. Podczas wizyty lekarz bada ściany jamy nosowej za pomocą reflektora, w wątpliwych przypadkach wykonuje się endoskopię przewodów nosowych, tomografię komputerową głowy i rynometrię – badanie dążności noas. Aby potwierdzić diagnozę, zidentyfikować powikłania i wybrać optymalną strategię terapeutyczną, zaleca się dodatkowe badania:

• zdjęcie rentgenowskie zatok przynosowych w przypadku podejrzenia zapalenia zatok;
• ogólne badanie krwi w celu określenia wskaźników stanu zapalnego i diagnostyki różnicowej infekcji i alergii;
• testy alergiczne skóry w celu wykrycia alergenu;
• badanie mikrobiologiczne wysięku w celu określenia patogenu i doboru antybiotyków.

Leczenie nieżytu nosa

Skuteczne leczenie nieżytu nosa opiera się na dokładnej diagnozie i kompleksowym podejściu – przyjmowanie leków jest uzupełniane zabiegami fizjoterapeutycznymi. W alergicznym nieżytu nosa dobre efekty daje terapia odczulająca; w przerostowym nieżycie nosa powszechnie stosowane jest leczenie chirurgiczne. Rzadko stosuje się wycięcie małżowin nosowych nawet w najbardziej zaawansowanych przypadkach; zwykle polipy i migdałki są usuwane za pomocą technik  minimalnie inwazyjnych:

• usunięcie laserowe i ultradźwiękowe;
• galwanokaustyka – oddzielanie tkanek gorącym drutem platynowym;
• kauteryzacja ciekłym azotem lub kwasem trichlorooctowym.

Leki stosowane w leczeniu nieżytu nosa

W przypadku nieżytu nosa stosuje się głównie środki miejscowe; w szczególności przy ostrym przeziębieniu wystarczy przemyć nos roztworami soli fizjologicznej i kroplami z środkami antyseptycznymi; w celu złagodzenia obrzęku środki zwężające naczynia stosuje się nie dłużej niż 5-7 dni. W przypadku nieżytu nosa dodaje się leki ściągające; w przypadku infekcji bakteryjnej w leczeniu znajdują się antybiotyki i maści przeciwbakteryjne.

W przypadku naczynioruchowego zapalenia błony śluzowej nosa stosuje się środki stwardniające i glikokortykosteroidy; w celu normalizacji napięcia naczyniowego wykonuje się blokady wewnątrznosowe, w ciężkich przypadkach wskazana jest wazotomia. Zanikowy nieżyt nosa wymaga połączonego stosowania leków drażniących i dezynfekujących oraz maści zmiękczających w połączeniu z przyjmowaniem biostymulantów – witamin A, E i grupy B, ekstraktów z aloesu i łożyska, mumii itp.

Fizjoterapia

Metody fizjoterapeutyczne są stosowane po usunięciu ostrego stanu zapalnego; aby szybko przywrócić prawidłowe krążenie krwi i przyspieszyć regenerację, stosuje się głębokie ogrzewanie tkanek – UHF, elektroforezę, kwarc, promieniowanie UV itp.Z domowych środków dobry efekt dają gorące kąpiele stóp, inhalacje z olejkami eterycznymi, plastry musztardowe i słoiki.

Możliwe powikłania po nieżycie nosa

Dołączenie ropnego procesu do ostrego nieżytu nosa pociąga za sobą przejście stanu zapalnego do postaci podostrej i przewlekłej z udziałem w procesie patologicznym gardła, zatok przynosowych i dolnych dróg oddechowych. Spośród powikłań najczęściej odnotowuje się zapalenie gardła, zapalenie krtani, zapalenie migdałków,  zapalenie zatok, w ciężkich przypadkach – zapalenie tchawicy, zapalenie oskrzeli i zapalenie płuc. Uporczywe zaburzenia oddychania prowadzą do zaburzeń czynności serca; przewlekły proces zapalny w nosogardzieli zwiększa ryzyko zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia żołądka, wrzodów trawiennych i chorób reumatycznych.

Zapobieganie nieżytowi nosa

Zapobieganie nieżytowi nosa zależy od charakteru choroby – na przykład przy alergicznym katarze wystarczy unikać kontaktu z alergenami i sprzątać mieszkanie 2-3 razy w tygodniu. W przypadku skłonności do przeziębienia należy podjąć działania wzmacniające układ odpornościowy i niespecyficzną odporność organizmu:

• hartowanie i spacery na świeżym powietrzu;
• gimnastyka ruchowa i oddechowa;
• przyjmowanie kompleksów witaminowo-mineralnych;
• wzbogacenie diety w łatwo przyswajalne białka;
• łagodny tryb dnia, dobry sen i kontrolowanie poziomu stresu.

Często chorym dzieciom zaleca się odpoczynek nad morzem, pływanie i zabiegi zdrowotne w jaskiniach solnych. Zdrowy mikroklimat w pomieszczeniu, a zwłaszcza nawilżanie powietrza w sezonie grzewczym, również zapobiegają alergiom i SARS; w obszarach o silnym zanieczyszczeniu powietrza warto pomyśleć o zainstalowaniu urządzeń do oczyszczania powietrza.

Jak zapobiegać przewlekłemu nieżytowi nosa

Przy niewłaściwym leczeniu i zmniejszeniu reaktywności organizmu zwiększa się prawdopodobieństwo przejścia ostrego nieżytu nosa w postać przewlekłą, z którą znacznie trudniej sobie poradzić. Nie czekaj na powikłania i natychmiast skontaktuj się z lekarzem, jeśli katar nie ustępuje dłużej niż tydzień i towarzyszą mu objawy ciężkiej infekcji:

• długotrwała gorączka odporna na leki przeciwgorączkowe;
• silny ból głowy, mięśni lub stawów;
• powiększenie węzłów chłonnych;
• szybkie narastanie niewydolności oddechowej;
• kaszel i ucisk w klatce piersiowej;
• punktowe krwotoki i wysypki skórne;
• nudności, wymioty i biegunka;
• drgawki i zaburzenia świadomości.

W przypadku ostrej infekcji dróg oddechowych nie ograniczaj się do leczenia objawowego i podejmij kroki w celu pobudzenia aktywności immunologicznej i złagodzenia zatrucia. Pacjentowi zaleca się obfite ciepłe picie i odpoczynek; należy przyjmować leki przeciwgorączkowe i NLPZ, gdy temperatura wzrasta powyżej 38°C, a antybiotyki i silne środki – ściśle zgodnie z zaleceniami lekarza.

Do kogo należy się zwrócić?

Z niepowikłanymi infekcjami dróg oddechowych z powodzeniem radzą sobie lekarze rodzinni i pediatrzy, otolaryngolog zajmuje się leczeniem powikłań i przewlekłego nieżytu nosa. Terapia odczulająca alergicznego nieżytu nosa jest przeprowadzana pod nadzorem alergologa-immunologa, przy planowaniu interwencji chirurgicznej wymagana będzie konsultacja chirurga.

W klinice „Twój Lekarz w Warszawie” możesz liczyć na pomoc wykwalifikowanych specjalistów we wszystkich postaciach nieżytu nosa – leczymy dorosłych i dzieci sprawnie, tanio i bez kolejek. Spokojna, swobodna atmosfera i nowoczesne wyposażenie centrum medycznego przyspieszą powrót do zdrowia, a przyjazny personel zadba o Twój komfort i dobre samopoczucie!